Đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga phát biểu khai mạc

Nhằm đánh giá đầy đủ, chính xác tình hình xâm hại tình dục trẻ em, tình hình tội phạm xâm hại tình dục trẻ em, việc chấp hành các quy định của pháp luật về đấu tranh, phòng, chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em, xác định trách nhiệm của các cơ quan, hữu quan và đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hơn nữa công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em nói chung và công tác phòng, chống tội phạm tình dục trẻ em nói riêng, ngày 27/3/2017, tại Hà Nội, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội phối hợp với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội tổ chức họp với các cơ quan, tổ chức hữu quan về “Việc chấp hành các quy định của pháp luật về đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em”

Tham dự buổi họp có Bà Lê Thị Nga – Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội; Ông Nguyễn Thanh Bình – Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội; Ông Đào Ngọc Dung – Bộ trưởng Bộ LĐ-TBXH; Bà Đào Hồng Lan – Thứ trưởng Bộ LĐ-TBXH; Bà Nguyễn Thị Thu Hà – Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam; Bà Nguyễn Thị Nghĩa – Thứ trưởng Bộ GD&ĐT cùng đại diện Bộ Công an, Viện kiểm soát Nhân dân tối cao; Tòa án Nhân dân tối cao; Bộ Tư pháp, Bộ Y tế, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh…

Toàn cảnh cuộc họp

Phát biểu khai mạc, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga nhấn mạnh, việc quy định chấp hành quy định pháp luật trong việc bảo vệ trẻ em hiện nay còn những hạn chế, bất cập, sự quan tâm chưa đúng mức, việc nhận thức về vị trí, vai trò của trẻ em ở một số tổ chức, gia đình, cá nhân có liên quan đã làm ảnh hưởng đến hiệu quả công tác bảo vệ trẻ em, đáng lo ngại qua nhiều kênh thông tin cho thấy tình trạng trẻ em nhất là trẻ em nữ bị xâm hại tình dục đang diễn biến phức tạp, nghiêm trọng gây tâm lý lo lắng ở các gia đình có trẻ em và gây bức xúc trong dư luận xã hội, điều này đòi hỏi các cơ quan có thẩm quyền, chức năng, đoàn thể, xã hội cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, đồng thời vào cuộc tích cực lên án mạnh mẽ và phòng, chống quyết liệt với tình trạng tội phạm này.

Liên quan đến việc chấp hành các qui định của pháp luật về đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em có tới 9 cơ quan liên quan. Gồm Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Tư pháp, Bộ Y tế, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao. Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga đề nghị 9 cơ quan chịu trách nhiệm về bảo vệ, chăm sóc trẻ em và công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em tập trung phân tích, làm rõ và đề xuất các giải pháp thiết thực để nâng cao hiệu quả  công tác phòng ngừa, đấu tranh, cách phòng chống tội phạm xâm haị tình dục trẻ em.

Xâm hại tình dục trẻ em có xu hướng gia tăng và ngày càng phức tạp

Theo Báo cáo kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em giai đoạn 2008-2010, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đánh giá tình trạng bạo lực, xâm hại trẻ em ở nước ta trong những năm gần đây có diễn biến phức tạp, gây bức xúc, nhức nhối trong dư luận xã hội. Bạo lực, xâm hại trẻ em hiện không chỉ diễn ra trong cộng đồng hay tại nơi làm việc mà còn diễn ra ngay tại gia đình, nhà trường và các cơ sở chăm sóc trẻ em tập trung.

Thứ trưởng Bộ LĐ-TBXH Đào Hồng Lan trình bày báo cáo tại buổi họp

Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ LĐ-TBXH Đào Hồng Lan cho biết, năm 2016, cả nước xảy ra 1.248 vụ và có 1.211 trẻ em bị xâm hại tình dục

  “Trẻ em bị xâm hại tình dục xảy ra ở nhiều độ tuổi, đặc biệt có cả những em bé tuổi mầm non; hiếp dâm tập thể, hiếp dâm rồi giết trẻ em; thầy giáo, nhân viên bảo vệ nhà trường xâm hại tình dục nhiều học sinh; người cao tuổi xâm hại tình dục trẻ em nhỏ tuổi; một số vụ hiếp dâm mang tính loạn luân như cha dượng hiếp dâm con riêng của vợ, cha đẻ hiếp dâm con gái ruột trong một thời gian dài. Đối tượng xâm hại tình dục trẻ em không chỉ là người Việt Nam mà cả người nước ngoài và xuất hiện xâm hại tình dục trẻ em trên môi trường mạng” – Thứ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh.

Xâm hại tình dục gây tổn thương nặng nề đến thể chất và tinh thần trẻ em, thậm chí là dẫn tới trẻ em bị tử vong hoặc trẻ em tự tử. Đối tượng xâm hại tình dục trẻ em đa phần là những người quen, họ hàng, hàng xóm.

Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế Nguyễn Huy Quang cho biết hàng năm các cơ sở y tế giám định khoảng 2.000 vụ xâm hại tình dục, tình trạng này có chiều hướng gia tăng. Các vụ xâm hại tình dục liên quan tới trẻ vị thành niên chiếm 1/3 các vụ. Trong Quý I-2017, Bệnh viện  Phụ sản Trung ương đã khám và chăm sóc cho 33 trẻ bị xâm hại tình dục, trong đó trẻ ít tuổi nhất là bốn tuổi, ngoài ra còn có 29 trẻ dưới 16 tuổi sinh con.

Luật pháp về bảo vệ trẻ em còn có những khoảng trống, thiếu cụ thể

Theo Thứ trưởng Đào Hồng Lan, pháp luật hình sự còn bỏ sót một số hành vi xâm hại tình dục trẻ em nghiêm trọng như: tàng trữ ấn phẩm khiêu dâm trẻ em, chưa quy định cụ thể các hành vi thuộc tội danh dâm ô đối với trẻ em. Pháp luật tố tụng hình sự chưa quy định thủ tục điều tra, truy tố, xét xử các vụ án bạo lực, xâm hại trẻ em, chưa chú trọng đầy đủ đặc tính dễ bị tổn thương của trẻ em nạn nhân của xâm hại, đặc biệt là trẻ em bị xâm hại tình dục khi tham gia vào quá trình tố tụng; chưa quy định chi tiết về bảo mật thông tin, bí mật riêng tư cho trẻ em trong tố tụng, bảo vệ người tố giác.

Pháp luật về xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi xâm hại trẻ em bỏ sót nhiều hành vi xâm hại trẻ em; việc xử lý vi phạm hành chính về xâm hại trẻ em ít được thực hiện trên thực tế mà chủ yếu tập trung vào các vi phạm hình sự nên tính phòng ngừa, răn đe yếu; thiếu các quy trình và hướng dẫn cụ thể về hỗ trợ và bảo vệ trẻ em là nạn nhân, nhân chứng của bạo lực, xâm hại. Thiếu những quy định xử lý các cơ quan, tổ chức, cá nhân không tố cáo, tố giác hành vi xâm hại trẻ em; không thực hiện hoặc thực hiện chậm trễ trách nhiệm bảo vệ trẻ em khi trẻ em bị xâm hại.

Ông Nguyễn Hải Phong, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao chỉ ra những hành vi xâm hại trẻ em, trong đó hành vi có dấu hiệu phạm tội dâm ô đối với trẻ em quy định tại điều 116 Bộ luật Hình sự được báo chí phản ánh và dư luận rất quan tâm. Theo ông Phong, loại tội phạm dâm ô đối với trẻ em thường ít để lại dấu vết, nạn nhân càng nhỏ tuổi thì việc thu thập chứng cứ lại càng khó khăn hơn. Với những trường hợp này, để thu thập chứng cứ, tiến tới khởi tố vụ án, khởi tố bị can, truy tố, xét xử là cả vấn đề phức tạp. ” Hiện nay trong Bộ luật Hình sự chỉ có những từ ngữ cơ bản, chung chung về tội danh dâm ô đối với trẻ em. Hầu hết các tài liệu đào tạo về luật pháp hiện nay thì từ “dâm ô” cũng chưa được mổ xẻ” – ông Phong phân tích.

Hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa, đấu tranh, cách phòng chống tội phạm xâm haị tình dục trẻ em

Trước tình trạng xâm hại tình dục trẻ em thời gian qua, Thứ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, Bộ LĐ-TBXH – cơ quan quản lý nhà nước về chăm sóc, bảo vệ trẻ em đã họp với các bộ, ngành và lắng nghe ý kiến của các cơ quan liên quan đến công tác này để tìm những nỗ hổng trong quá trình triển khai các quy định của pháp luật trong thực tiễn để có những giải pháp trong thời gian tới. Một trong những nguyên nhân mà các cơ quan đề cập nhiều là liên quan đến việc rà soát lại các quy định, các thủ tục pháp luật liên quan tới các hành vi, vi phạm liên quan đến hành vi vi phạm xâm hại tình dục trẻ em và các chế tìa xử phạt. Một trong những đề xuất đã được đề cấp đến là rà soát lại các quy định liên quan đến pháp luật về hình sự và tố tụng hình sự, luật giám định, tư pháp, đặc biệt là những quy định đặc biệt  liên quan đến quy trình xét xử các vụ án xâm hại tình dục đối với trẻ em phải có những quy định riêng để làm sao nhanh chóng, thuận tiện nhất để đảm bảo quyền lợi trẻ em.

Để thực hiện có hiệu quả công tác trẻ em, trong đó có việc phòng, chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em, Bộ LĐTBXH đề xuất một số biện pháp khắc phục như: rà soát, bổ sung hệ thống pháp luật hình sự, tố tụng hình sự và xử lý vi phạm hành chính liên quan đến hành vi xâm hại tình dục trẻ em, đặc biệt là hành vi dâm ô đối với trẻ em để thuận lợi trong quá trình thực thi pháp luật; Nâng cao năng lực hệ thống cán bộ làm công tác trẻ em; Tăng cường giáo dục kiến thức, kỹ năng bảo vệ trẻ em, đặc biệt về phòng ngừa xâm hại tình dục và bạo lực đối với trẻ em cho cha, mẹ, các thành viên gia đình, giáo viên, người chăm sóc trẻ em, người trực tiếp làm việc với trẻ em; kiến thức, kỹ năng tự bảo vệ, tự phòng ngừa bạo lực, xâm hại cho trẻ em; Thiết lập Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em và tăng cường truyền thông về Tổng đài để mọi trẻ em, cá nhân, cơ quan, tổ chức liên hệ miễn phí khi có nhu cầu tìm kiếm thông tin, thông báo, tố giác nguy cơ, hành vi bạo lực, xâm hại trẻ em; Kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi xâm hại trẻ em; xử lý nghiêm các cơ quan, tổ chức, cơ sở giáo dục, cá nhân che giấu, không thông báo, không tố cáo vụ việc, hành vi xâm hại trẻ em.

Đại diện các cơ quan chịu trách nhiệm về bảo vệ, chăm sóc trẻ em và công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em trình bày tại buổi họp

Đối với công tác phòng ngừa xâm hại tình dục trẻ em trong nhà trường, Thứ trưởng Bộ Giáo dục Đào tạo Lê Thị Nghĩa cho biết, hiện nay Bộ đang xây dựng chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ rà soát nội dung, tăng thời lượng giáo dục giới tính cho học sinh thông qua giờ học chính khóa, ngoại khóa của nhà trường;  Trình Chính phủ ban hành nghị định quy định về môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng chống bạo lực học đường để thực hiện Luật trẻ em; Chỉ đạo các trường xây dựng bộ quy tắc ứng xử văn hóa trong nhà trường và ban hành thông tư hướng dẫn; Tăng cường kiểm tra, chấn chỉnh việc vi phạm đạo đức nhà giáo và phối hợp với công an địa phương trong việc đảm bảo an ninh, an toàn trường học.

Liên quan đến công tác giám định các vụ việc có dấu hiệu xâm hại tình dục trẻ em, đại diện Bộ Y tế đề nghị cần có 1 quy định thừa nhận kết quả tiền giám định, có nghĩa người nhà bệnh nhân có thể trưng cầu tiến hành giám định và cơ quan điều tra sẽ chấp nhận giám định đó. Trên cơ sở đó sẽ đảm bảo yếu tố khoa học, làm cơ sở xét xử nghiêm minh đúng người, đúng tội và đúng pháp luật.

“Kiến nghị cơ quan ban hành pháp luật cần phải cụ thể hóa khái niệm, phải giải thích rõ ràng, cụ thể hơn về thế nào là hành vi dâm ô trong các văn bản pháp luật hiện hành. Đây là cơ sở quan trọng để cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án, luật sư, cũng như toàn xã hội có căn cứ để xác định hành vi, đấu tranh với loại tội phạm dâm ô đối với trẻ em” – Đại diện Viện kiểm sát Nhân dân tối cao đề xuất.